Według statystyk udostępnionych przez CBOS molestowanie seksualne dotyka nawet 12% osób dorosłych – z zastrzeżeniem, że jest to dolna granica rzeczywistego zasięgu tego zjawiska. Problem nie jest zatem jednostkowy, lecz niestety często bywa bagatelizowany – zwłaszcza, gdy występuje w formie innej niż fizyczna. Pojawiają się również wątpliwości co do tego, jakie zachowania noszą znamiona molestowania oraz w jaki sposób reagować, aby skutecznie ukrócić działania sprawcy. Sprawdź, jakie kroki możesz podjąć, kiedy ktoś przekracza twoje granice.
Molestowanie seksualne to każde niepożądane zachowanie nacechowane seksualnie, które narusza godność dotkniętej nim osoby i występuje wbrew jej woli. Obejmuje zarówno działania fizyczne, jak i werbalne, wśród których można wyliczyć m.in.:
- żarty i aluzje z podtekstem erotycznym,
- dwuznaczne komentarze na temat wyglądu,
- niechciany dotyk,
- natrętne składanie propozycji seksualnych,
- nakłanianie do oglądania treści pornograficznych (np. poprzez wywieszanie aktów w miejscach publicznych),
- zmuszanie do czynności seksualnych.
Molestowanie najczęściej wywołuje poczucie poniżenia i upokorzenia. Nierzadko wiąże się także z dyskryminacją ze względu na płeć. Jak pokazuje analiza autorstwa naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego, mimo że obie płcie są w równym stopniu narażone na molestowanie, znacznie częściej jego ofiarami padają kobiety. Panie z reguły doświadczają niestosownych zachowań również bardziej długofalowo.
Samo pojęcie molestowania seksualnego we współczesnym ujęciu powstało w latach 70. w USA i odnosiło się właśnie do kobiet. Termin ten pierwotnie dotyczył pracownic kilku firm, które zostały zwolnione po odrzuceniu zalotów swoich przełożonych. Kobiety złożyły pozwy do sądu i wygrały – był to przyczynek do wzrostu świadomości społeczeństwa odnośnie molestowania.
Art. 197. § 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 199. § 1. Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 202. § 1. Kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która tego sobie nie życzy,podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Od sądowej batalii kobiet z USA minęło już blisko 50 lat, ale przez ten czas niewiele się zmieniło – molestowanie seksualne wciąż najczęściej zdarza się w miejscu zatrudnienia i ma wiele wspólnego z mobbingiem. W takim przypadku zastosowanie mają nie tylko przepisy prawa karnego, ale także Kodeksu pracy:
art. 183a § 6. Dyskryminowaniem ze względu na płeć jest także każde niepożądane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika, w szczególności stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy (molestowanie seksualne).
Mimo że molestowanie może silnie odbić się na zdrowiu psychicznym i fizycznym dotkniętej nim osoby, nie zawsze jest poważnie traktowane przez otoczenie – zwłaszcza, jeśli przyjmuje formę werbalną. Poszkodowana może usłyszeć, że przesadza, nie zna się na żartach czy też sama prowokuje dwuznaczne wypowiedzi. Nawet jeśli słyszysz takie opinie z ust znajomych, nie pozwól wpędzić się w poczucie winy i nie pozostawiaj sprawy samej sobie. Ignorowanie molestowania zazwyczaj przynosi efekt odwrotny do zamierzonego i zachęca sprawcę do przekraczania kolejnych granic. Aby temu zapobiec, podejmij zdecydowane kroki.
Do ukrócenia procederu może wystarczyć wyrażenie kategorycznego sprzeciwu. Powiedz sprawcy wprost, że przez jego zachowanie czujesz się niekomfortowo i nie chcesz, aby je powtarzał. Najlepiej takie działanie podjąć jak najszybciej, już przy pierwszym przejawie przekroczenia granic. Zareagować należy także w sytuacji, kiedy jesteśmy świadkami molestowania – wsparcie okazane drugiej osobie może skutecznie zniechęcić sprawcę do dalszego napastowania.
Jeżeli zwrócenie uwagi i rozmowa nie wystarczą, warto wejść na drogę formalną. W przypadku molestowania w miejscu zatrudnienia zwróć się do pracodawcy. W sytuacji, gdy to on jest winowajcą bądź jeśli odmawia rozwiązania sprawy, złóż skargę do Państwowej Inspekcji Pracy. Nie musisz obawiać się ewentualnych konsekwencji – obowiązkiem inspektora jest utrzymanie twoich danych w tajemnicy.
W każdym przypadku molestowania możesz zawiadomić prokuraturę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub złożyć pozew do sądu. Jeżeli rozważasz takie rozwiązanie, zbierz jak najwięcej dowodów świadczących o napastowaniu. Zachowuj otrzymane wiadomości i rób wydruki e-maili, a także zastanów się nad możliwością dyskretnego nagrywania rozmów. Jako wsparcie może posłużyć zegarek z dyktafonem lub dyktafon w wisiorku na szyję. Podczas gromadzenia dowodów warto postawić również na doświadczenie profesjonalistów i skontaktować się z agencją detektywistyczną.
Nie zapominaj, że jednym z kluczowych argumentów potwierdzających twoją krzywdę mogą być zeznania świadków. Jeśli osoby z otoczenia widziały, jak doświadczasz molestowania, poproś je o zaangażowanie się w sprawę. Jeżeli napastowanie odbiło się na twoim zdrowiu fizycznym lub psychicznym, udaj się do specjalisty. Dokumentacja medyczna także stanowi istotny dowód w sądzie.
