Mobbing to rodzaj przemocy psychicznej dotykający nawet co dziesiątego pracownika w Polsce. Może przyjmować wiele różnych oblicz, lecz zawsze wywołuje podobne skutki: niszczy dobre samopoczucie, obniża samoocenę, a w dłuższej perspektywie pogasza zarówno zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. Sprawdź, jakie działania podjąć, jeśli doświadczasz mobbingu lub jesteś jego świadkiem.
Co to jest mobbing?
Termin „mobbing” po raz pierwszy pojawił się w pracach szwedzkiego naukowca Petera-Paula Heinemanna w latach 60. ubiegłego wieku. Badacz określił nim grupową przemoc stosowaną przez dzieci w szkołach. Wkrótce psychologowie zauważyli, że identyczne wzorce zachowań występują także w niektórych zamkniętych zbiorowościach złożonych z dorosłych. Mobbingowi sprzyjają wzajemne zależności pomiędzy członkami grupy oraz jej hierarchiczna struktura. Miejsce pracy wydaje się więc modelowym środowiskiem dla występowania tego zjawiska.
W polskim prawodawstwie kwestię mobbingu definiuje Kodeks pracy:
Art. 94³ § 2: Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Mobbing w miejscu pracy może mieć charakter pionowy, czyli występować na linii przełożony-pracownik lub poziomy, dotykając pracowników na tym samym szczeblu w hierarchii. Warto wiedzieć, że zgodnie z ustawą pracodawca jest zobowiązany do przeciwdziałania mobbingowi. Jeżeli zaniedba tę kwestię, pracownik, który wskutek prześladowania rozwiązał umowę o pracę lub doznał rozstroju zdrowia, może starać się o odszkodowanie z jego kieszeni. .
Jak rozpoznać mobbing?
Dyskryminacja w pracy może przyjmować rozmaite formy: od ośmieszania, ignorowania, nieuzasadnionego podważania kompetencji i wykluczania z grupy aż po groźby, nękanie i przemoc fizyczną. Niekiedy przejawy mobbingu są subtelne, zwłaszcza w początkowej fazie, przez co bywają bagatelizowane przez otoczenie, a nawet samą osobę poszkodowaną. Ofiary mobbingu często upatrują przyczyny nieodpowiedniego traktowania w sobie, co skutkuje zaniżoną samooceną, a nawet zaburzeniami psychicznymi.
W latach 90. szwedzki psycholog Heinz Leymann stworzył klasyfikację obejmującą 45 typowych zachowań mobbingowych. Wśród nich wymienił m.in. działania ograniczające możliwość komunikowania się, zaburzające stosunki społeczne oraz zniekształcające społeczny odbiór danej osoby. Dzięki tej liście można łatwo odróżnić wzajemny brak sympatii lub tlący się konflikt od symptomów mobbingu.
Warto zwrócić także uwagę na cechy określające mobbing w Kodeksie pracy, czyli uporczywość i długotrwałość. Jeżeli nieodpowiednie zachowania szefa lub współpracowników trwają przez kilka miesięcy i są jawnie skierowane przeciwko nam, mamy wszelkie podstawy do podjęcia działań na gruncie prawnym.
Mobbing rzadko jest zjawiskiem jednostajnym. Zazwyczaj narasta i staje się coraz bardziej dotkliwy w miarę upływu czasu. O ile w pierwszej fazie może przyjmować formę pozornie nieszkodliwych kąśliwych uwag, o tyle w dalszym przebiegu niesie za sobą znacznie poważniejsze skutki. W apogeum prowadzi nawet do nękania ofiary w sferze prywatnej. .
Gdzie zgłosić mobbing w pracy?
Jeżeli dostrzeżemy pierwsze przykłady mobbingu stosowanego wobec nas lub naszego współpracownika, nie powinniśmy pozostawać bierni. Brak reakcji nie sprawi, że nieetyczne zachowania ustaną, a jedynie zachęci sprawcę bądź sprawców do dalszego przekraczania granic. Postaw na bezpośrednią konfrontację i otwarcie porozmawiaj z mobbingującym.
Jeśli dialog nie przyniesie efektu, podejmij kolejny krok i zwróć się do działu HR bądź poinformuj przełożonego. Jeżeli szef zignoruje sprawę lub sam jest odpowiedzialny za mobbing, możesz złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy lub powiadomić sąd. Dodatkową opcją jest zwrócenie się do związków zawodowych działających na terenie firmy bądź zasięgnięcie pomocy u fundacji i stowarzyszeń zajmujących się prawami pracowniczymi.
Jak udowodnić mobbing w pracy?
Ciężar udowodnienia mobbingu spoczywa na osobie poszkodowanej, dlatego należy gromadzić wszelkie informacje i materiały poświadczające prześladowanie. Warto wydrukować wszystkie wiadomości zawierające obelgi, szczegółowo opisywać nieprzyjemne sytuacje, nagrywać niestosowne wypowiedzi oraz poprosić świadków o złożenie zeznań. Dyktafon szpiegowski zapewni nam pełną dyskrecję. Jeżeli sami uczestniczymy w konwersacji, nie obejmuje nas także zakaz nagrywania bez zgody drugiej osoby.
Niezauważalną rejestrację przejawów mobbingu umożliwi nam mini dyktafon MVR-404 (sprawdź) ukryty w breloczku do kluczy. Czuły mikrofon wychwyci dźwięki w promieniu do 5 m, a wytrzymała bateria pozwoli na 12 godzin pracy. Niepozorny wygląd sprawi, że urządzenie nie będzie rzucać się w oczy. Podobną funkcję spełni dyktafon cyfrowy MVR-200 umieszczony w opasce na rękę. Urządzenie może pracować nawet przez 18 godzin i nagrywa dźwięki z odległości do 6 m.
W sprawach o mobbing nieocenionym wsparciem jest prywatny detektyw. Kiedy druga strona nie przyznaje się do nękania, a zebrane dowody nie są wystarczające, jego praca może przechylić szalę na naszą korzyść. Kontakt z agencją detektywistyczną jest wskazany także wtedy, gdy dopiero zamierzamy zdobyć materiały świadczące o mobbingu. Profesjonaliści doradzą nam, jak należy postąpić i wskażą najlepsze wyjście z sytuacji.
