K-329 Biełgorod (Projekt 09852): Najdłuższy okręt podwodny świata i platforma odwetu strategicznego
K-329 Biełgorod to rosyjski atomowy okręt podwodny o specjalnym przeznaczeniu. Jednostka ta, wcielona do służby w 2022 roku, stanowi bezprecedensowy symbol rosyjskiego zwrotu ku asymetrycznym zdolnościom wojennym, łącząc w sobie dwie kluczowe i z pozoru sprzeczne role. Oficjalnie Biełgorod jest klasyfikowany jako okręt badawczo-ratowniczy podległy utajnionemu Głównemu Zarządowi Badań Głębinowych (GUGI) Rosyjskiego Ministerstwa Obrony. Jednocześnie stanowi on kluczową platformę strategicznego odstraszania, będąc nosicielem sześciu nuklearnych, autonomicznych dronów podwodnych Posejdon (wcześniej znanych jako Status-6).
Ta strategiczna ambiwalencja jest kluczowa dla zrozumienia jego znaczenia. W marcu 2018 roku prezydent Rosji Władimir Putin osobiście zaprezentował system Status-6 (Posejdon), jasno wskazując na jego powiązanie z Biełgorodem jako jednym z najnowszych systemów broni. Łącząc „badawczy” status GUGI z publiczną deklaracją posiadania broni masowej zagłady, Moskwa angażuje się w świadome, strategiczne sygnalizowanie. Działanie to ma pokazać, że nawet w obliczu opóźnień technicznych w pełnym wdrożeniu Posejdona (szacowanych nawet do 2027 roku ), Rosja posiada unikalną i niestandardową broń odwetową, zdolną do omijania istniejących traktatów o kontroli zbrojeń i zachodnich systemów obrony antybalistycznej (Anti-BMD).
Biełgorod jest postrzegany przez analityków NATO jako strategiczny przełom pewnego rodzaju „gamechanger”, który otwiera nowy, trudny do kontrolowania wymiar wojny podwodnej (tzw. seabed warfare) oraz tworzy bezprecedensowe wyzwanie dla zachodnich mechanizmów odstraszania. Jest to bez wątpienia najdłuższa jednostka podwodna, jaką kiedykolwiek zbudowano , a jej konstrukcja i wyposażenie sprawiają, że wykracza ona poza ramy tradycyjnej floty podwodnej.
K-329 Biełgorod
1. Geneza, historia budowy i bezprecedensowe modyfikacje kadłuba
1.1 Od Oscar II do okrętu specjalnego (Project 09852)
Historia K-329 Biełgorod jest długa i skomplikowana, będąc świadectwem niestabilności finansowej po upadku Związku Radzieckiego. Budowę okrętu rozpoczęto w stoczni Siewmasz (Sevmash) 24 lipca 1992 roku. Pierwotnie miał być to atomowy krążownik podwodny Projektu 949A (klasa Oscar II), którego głównym zadaniem, zgodnie z doktryną zimnowojenną, była likwidacja amerykańskich Grup Uderzeniowych Lotniskowców (Carrier Battle Groups) za pomocą pocisków manewrujących.
Z powodu chronicznego niedofinansowania, budowa została jednak wstrzymana na etapie częściowo zbudowanego kadłuba. Dopiero w 2012 roku kierownictwo Floty Rosyjskiej podjęło decyzję o wznowieniu prac, rekonfigurując okręt na jednostkę „projektów specjalnych” (Project 09852) przeznaczoną do operacji GUGI. Kadłub został formalnie wznowiony (relaid) w grudniu 2012 roku. Po latach prac, Biełgorod został zwodowany 23 kwietnia 2019 roku, a następnie, po próbach morskich rozpoczętych w czerwcu 2021 roku , został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Rosji 8 lipca 2022 roku.
1.2 Anatomia giganta – wymiary i architektura kadłuba
Biełgorod to jednostka o oszałamiających gabarytach, wynikających bezpośrednio z wymogów misji specjalnych. Okręt bazuje na masywnej konstrukcji Oscara II, charakteryzującej się dużym podwójnym kadłubem (massive double hulls) i znaczną rezerwą pływalności.
Kluczową modyfikacją, która uczyniła Biełgorod unikalnym, było bezprecedensowe wydłużenie kadłuba. Oryginalna długość klasy Oscar II wynosząca około 154 metry, została zwiększona do 184 metrów. To czyni K-329 najdłuższym okrętem podwodnym, jaki kiedykolwiek służył – jest dłuższy nawet o niemal 11 metrów od słynnej klasy Projekt 941 Tajfun (175 metrów), która była uważana za największą na świecie. Chociaż niektórzy analitycy, jak H. I. Sutton, szacowali długość na nieco mniejszą, około 178 metrów , oficjalnie podawany wymiar 184 metrów podkreśla jego rekordową pozycję. Wyporność okrętu jest równie gigantyczna, szacowana na 14 700 do 17 000 ton na powierzchni oraz od 24 000 do 30 000 ton w zanurzeniu.
Zasadnicza architektura kadłuba została zmieniona w dwóch kluczowych miejscach, co było niezbędne do realizacji podwójnej misji:
- Sekcja centralna dla DSV
Usunięto oryginalną zatokę dla pocisków manewrujących klasy Oscar II. W to miejsce wstawiono nową sekcję o długości około 18 do 20 metrów, zaprojektowaną do pomieszczenia i dokowania atomowych mini-okrętów podwodnych głębinowych (DSV), takich jak Łoszarik (AS-31) lub Paltus.
- Sekcja dziobowa dla Posejdon-ów
Sekcja dziobowa została wydłużona (o szacowane 38 metrów), aby pomieścić sześć wyrzutni dla strategicznych dronów Posejdon
Analiza inżynieryjna wskazuje, że ekstremalne wydłużenie kadłuba do 184 metrów było podyktowane priorytetami misyjnymi, a nie optymalizacją morską. Klasyczne okręty podwodne są projektowane z naciskiem na hydrodynamikę, aby zachować cichość i manewrowość. Ekstremalny rozmiar Biełgorodu świadczy o tym, że zdolność do przenoszenia unikatowego, strategicznego ładunku (sześciu Posejdonów i DSV) oraz możliwość długotrwałego, ukrytego działania w odległych rejonach (jak Arktyka) była ważniejsza niż osiągi hydroakustyczne czy maksymalna prędkość podwodna.
1.3 Napęd, głębokość i autonomia
K-329 Biełgorod jest napędzany energią jądrową, co zapewnia mu nieograniczony zasięg operacyjny. System napędowy składa się z dwóch reaktorów wodnych ciśnieniowych (PWR) typu OK-650M.02, które generują łączną moc 190 megawatów (MW). Energia ta jest przekazywana do dwóch turbin parowych napędzających bliźniacze śruby. Szacuje się, że maksymalna prędkość okrętu przekracza 32 węzły.
Okręt jest przystosowany do długotrwałych misji – standardowa wytrzymałość załogi, szacowanej na około 110 osób , oraz zapasy, pozwalają na operowanie w zanurzeniu przez około 120 dni, czyli cztery miesiące. Jego głębokość operacyjna jest szacowana na 500 do 520 metrów, co jest zgodne ze standardami klasy Oscar II.
Dodatkowo, z doniesień analityków wynika, że na pokładzie Biełgorodu zainstalowano „co najmniej dwa pędniki zewnętrzne” (outboard thrusters). Obecność tych dodatkowych systemów napędowych, poza głównymi śrubami, jest kluczowym wskaźnikiem misyjnym. Okręty-matki GUGI muszą posiadać wyjątkową precyzję manewrowania, niezbędną do bezpiecznego dokowania, odzyskiwania i wypuszczania mniejszych pojazdów podwodnych na dużych głębokościach. Wzmocnienie precyzji manewrowania było konieczną modyfikacją, odbiegającą od wymagań pierwotnego, liniowego projektu Oscar II.
System Posejdon (Status-6)
2. Rola I: Strategiczną broń odwetową - System Posejdon (Status-6)
Głównym elementem budującym strategiczne znaczenie Biełgorodu jest jego zdolność do przenoszenia nowego systemu odstraszania, Posejdona, klasyfikowanego jako jedna z sześciu rosyjskich „super-broni”.
2.1 Charakterystyka Drona Posejdon
Posejdon (wcześniej określany jako Status-6 lub KANYON) nie jest standardową torpedą, lecz autonomicznym, międzykontynentalnym pojazdem podwodnym z napędem jądrowym (UUV – Unmanned Underwater Vehicle), uzbrojonym w głowicę nuklearną.
Dron ten, opracowany przez biuro projektowe Rubin, charakteryzuje się imponującymi wymiarami: szacowana długość wynosi około 24 metry, a średnica około 2 metry. Napęd jądrowy zapewnia mu praktycznie nieograniczony zasięg operacyjny, umożliwiając mu elastyczność operacyjną w zakresie wyboru miejsca startu i celu. Może być również wystrzeliwany spod pokrywy lodowej, co ma ogromne znaczenie strategiczne w Arktyce.
Osiągi Posejdona są ekstremalne, zaprojektowane tak, aby był niemożliwy do przechwycenia przez istniejące systemy obronne. Szacuje się, że jego prędkość wynosi około 70 węzłów, choć niektóre raporty podnoszą ją nawet do 108 węzłów. Co równie istotne, Posejdon jest zdolny do operowania na ekstremalnie dużych głębokościach – około 1000 metrów (3,300 stóp), co czyni go wyjątkowo trudnym do wykrycia przez tradycyjne sonary i systemy Zwalczania Okrętów Podwodnych (ASW).
2.2 Taktyka i doktryna użycia
W doktrynie rosyjskiej Posejdon jest klasyfikowany jako broń odwetowa, przeznaczona do użycia po tym, jak doszło już do szeroko zakrojonej wymiany strategicznych uderzeń jądrowych. Biełgorod z Posejdonem ma na celu utrzymanie strategicznej równowagi, będąc ostatecznym, nieuchronnym elementem odstraszania.
Najważniejszą cechą taktyczną Posejdona jest jego rola w omijaniu systemów obrony przeciwrakietowej (BMD) Stanów Zjednoczonych, rozmieszczonych w Europie. Ponieważ BMD są zaprojektowane do zwalczania pocisków balistycznych poruszających się w atmosferze, możliwość przenoszenia broni jądrowej pod wodą na nieosiągalnych głębokościach i z ogromną prędkością pozwala Rosji całkowicie zneutralizować ten aspekt obrony przeciwnika.
Dron ten nie jest przeznaczony do uderzeń taktycznych, lecz do uderzeń na cele o znaczeniu strategicznym i katastrofalnym. Zgodnie z analizami, Posejdon ma zdolność do niszczenia całych miast przybrzeżnych, wywołując masowe skażenie radioaktywne i zalewając wybrzeża, co miałoby uczynić je niezdatnymi do zamieszkania na całe pokolenia. Ta koncentracja na odstraszaniu przez karę (threat of irreversible, ecological disaster) stanowi kluczowy element jego psychologicznego oddziaływania.
Zdolność do stworzenia niewykrywalnej, autonomicznej platformy uderzeniowej, działającej w głębinach oceanicznych, dodaje czwarty, niekonwencjonalny wymiar do tradycyjnej nuklearnej triady odstraszania. Fakt ten wymusza na NATO inwestowanie w nowe, niezwykle drogie zdolności ZOP, koncentrujące się na zwalczaniu zagrożeń na ekstremalnych głębokościach i przy dużych prędkościach, w obszarze, w którym siły zachodnie mają historyczne luki.
2.3 Integracja Systemu Posejdon na K-329 Biełgorod
Biełgorod jest zdolny do przenoszenia sześciu dronów Posejdon. Wyrzutnie zostały zintegrowane w specjalnie wydłużonej, dziobowej sekcji kadłuba. Szacuje się, że okręt może wykorzystywać obrotową wyrzutnię do obsługi tych gigantycznych torped.
Pomimo wcielenia Biełgorodu do służby w 2022 roku, program integracji Posejdona napotyka na wyzwania. Pełne wdrożenie operacyjne i osiągnięcie zdolności bojowej z systemem Posejdon może, według niektórych analityków, nastąpić dopiero około 2027 roku. Trwające próby morskie i technologiczne mają potwierdzić gotowość obu systemów do współdziałania.
Okręt podwodny K-329 Biełgorod
3. Rola II: Okręt główny operacji specjalnych GUGI
Choć militarne zdolności uderzeniowe Biełgorodu przyciągają największą uwagę, jego pierwotna i oficjalna misja, realizowana na rzecz Głównego Zarządu Badań Głębinowych (GUGI), ma równie doniosłe strategiczne znaczenie.
3.1 GUGI: Główny Zarząd Badań Głębinowych
Biełgorod został przydzielony do 29. Dywizji Okrętów Podwodnych , będącej operacyjnym ramieniem GUGI, jednostki podlegającej bezpośrednio Ministerstwu Obrony Rosji. GUGI to jedna z najbardziej utajnionych struktur rosyjskiej floty, zajmująca się oceanografią wojskową i operacjami w strefie szarej (Grey Zone).
Oficjalny status okrętu, jako jednostki badawczo-ratowniczej, służy jako doskonałe przykrycie dla jego rzeczywistych zadań: bycia platformą dla wojny na dnie morskim (seabed warfare) oraz operacji sabotażowych. Deklaracje o prowadzeniu „różnych badań naukowych” i „ekspedycji naukowych” umożliwiają Biełgorodowi operowanie na wodach międzynarodowych w sposób, który jest trudny do zakwalifikowania jako agresywny, dopóki nie dojdzie do jawnego aktu sabotażu.
3.2 Nosiciel głębinowych jednostek specjalnych (DSV)
Kluczową rolą Biełgorodu jako okrętu-matki (mothership) jest transportowanie małych, głębinowych okrętów podwodnych (DSV) do stref operacyjnych. Zmodyfikowana sekcja centralna kadłuba, powstała po usunięciu wyrzutni rakietowych Oscar II, jest przystosowana do dokowania tych jednostek pod kilem okrętu.
- AS-31 Łoszarik
Najważniejszym ładunkiem, dla którego Biełgorod został przebudowany, jest atomowy mini-okręt podwodny Łoszarik (AS-31). Łoszarik jest zdolny do nurkowania na ekstremalne głębokości, co umożliwia mu wykonywanie prac na dnie morskim.
- Klasa Paltus
Okręt może przenosić również inne atomowe jednostki do zadań specjalnych, takie jak DSV klasy Paltus (Projekt 18510/18511, znane w NATO jako X-Ray/Nelma Class).
Istotnym wyzwaniem dla misji GUGI był pożar na Łoszariku w 2019 roku, w którym zginęła część załogi, co było znaczącym regresem dla całego programu Biełgorodu. Okręt-matka jest bowiem bezużyteczny w swojej głównej roli szpiegowskiej i badawczej, jeśli jego podstawowy ładunek (DSV) jest nieoperacyjny. Ten brak zdolności do pełnego wykonywania misji GUGI stanowi jeden z czynników komplikujących jego harmonogram operacyjny.
"Seabed warfare" i sabotaż podmorski
Misje GUGI z wykorzystaniem DSV oraz bezzałogowych pojazdów podwodnych (UUV) koncentrują się na infrastrukturze krytycznej. Biełgorod jest planowany do operowania UUV, takimi jak Klawesin-2R-RM (Harpsichord), które służą do mapowania dna morskiego i rozmieszczania czujników. Może także przenosić autonomiczne generatory energii ATGU Shelf do zasilania rozległych podwodnych sieci czujnikowych
Największe zagrożenie, jakie niesie ze sobą ta platforma, dotyczy jej roli w sabotażu strategicznej infrastruktury. Dzięki możliwości działania DSV i UUV na dużych głębokościach, Biełgorod staje się platformą potencjalnie zdolną do uszkadzania lub manipulowania podmorskimi kablami komunikacyjnymi i internetowymi, które stanowią kręgosłup globalnej telekomunikacji i finansów. Zdolność do prowadzenia tego typu operacji pod pokrywą lodową i na dużych głębokościach podkreśla strategiczne znaczenie Biełgorodu w kontekście militaryzacji Arktyki.
Kontekst strategiczny i geopolityczny
4.1 Porównanie z Klasą Oscar II i Globalnymi Olbrzymami
Biełgorod, choć wywodzi się z projektu Oscar II, przeszedł gruntowną ewolucję. Klasa Oscar II (Projekt 949A) była masywna, z wypornością zanurzoną około 24 000 ton , zaprojektowana do szybkiego niszczenia celów nawodnych. Biełgorod odziedziczył masywność (podwójny kadłub) , ale zmienił cel na wojnę specjalną i strategiczne odstraszanie
Mierząc 184 metry , Biełgorod jest dłuższy niż największe strategiczne okręty podwodne Marynarki Wojennej USA – SSBN klasy Ohio (170,7 metra). Ostatecznie, K-329 zajmuje pozycję najdłuższego atomowego okrętu podwodnego w służbie na świecie, ustępując w kwestii wyporności jedynie wycofywanym jednostkom klasy Tajfun (Projekt 941).
4.2 Lokalizacja operacyjna i przyszłe plany
Biełgorod został wcielony do służby w Flocie Północnej. Jego stałą bazą operacyjną jest prawdopodobnie Olenya Guba na Półwyspie Kolskim, gdzie stacjonuje 29. Dywizja Okrętów Podwodnych GUGI, wraz z innymi specjalnymi jednostkami, takimi jak Podmoskovye (Projekt 09787). To strategiczne położenie umożliwia mu operacje na Atlantyku Północnym i w Arktyce.
Jednakże istnieją silne przesłanki sugerujące, że długoterminowym planem rosyjskiego Ministerstwa Obrony jest przeniesienie K-329 do Floty Pacyfiku. Taki krok miałby strategiczne uzasadnienie. Flota Pacyfiku operuje w bezpieczniejszej odległości od kluczowych aktywów NATO, co zapewnia jej strategiczną głębię. Jednocześnie, ulokowanie Biełgorodu na Pacyfiku daje Rosji asymetryczny atut w regionie Indo-Pacyfiku, zwłaszcza w kontekście rosnącej potęgi Marynarki Wojennej Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej (PLA Navy), gdzie Rosja nie jest już dominującym partnerem, a posiadanie unikatowej, nuklearnej platformy specjalnej może pomóc w zachowaniu militarnego znaczenia.
4.3 Ocena zagrożenia przez NATO
NATO określiło Biełgorod mianem „strategicznego przełomu”. Wynika to z faktu, że okręt ten wymusza na siłach zachodnich zmierzenie się z fundamentalnym dylematem: dylematem podwójnej roli.
Misja GUGI (szpiegostwo, sabotaż, kable podmorskie) wymaga absolutnej cichości i skrytości, ponieważ operacje te są prowadzone w strefie szarej, blisko infrastruktury krytycznej państw NATO. Tymczasem misja Posejdona (odwet jądrowy) wymaga, aby okręt-matka pozostawał niezależny, mobilny i gotowy do użycia, stanowiąc gwarancję nuklearnego odstraszania. Te dwie role są strategicznie sprzeczne. W przypadku wykrycia Biełgorodu podczas tajnej operacji GUGI, jego status jako platformy odwetowej zostaje zagrożony, co może zmusić rosyjskie dowództwo do ostrożnej priorytetyzacji zadań w zależności od eskalacji geopolitycznej.
Rozwój Biełgorodu i Posejdona jest interpretowany jako element rosyjskiej strategii kompensacji (offset strategy) mającej na celu przełamanie przewagi technologicznej Zachodu. Rosja od lat dąży do ominięcia amerykańskich systemów BMD, dążąc do zapobieżenia strategicznej nierównowadze. Posejdon, jako niekonwencjonalny, trudny do zwalczania nuklearny dron, jest idealnym narzędziem w tej strategii. Zmusza on przeciwników do inwestowania w nowe, drogie zdolności ZOP, koncentrujące się na ekstremalnych głębokościach, zamiast konkurować z Rosją w tradycyjnych, kosztownych wyścigach zbrojeń.
K-329 Biełgorod - podsumowanie
K-329 Biełgorod to inżynieryjny i strategiczny fenomen. Jego rekonfiguracja z niedokończonego krążownika podwodnego klasy Oscar II na wielozadaniową platformę specjalną zaowocowała powstaniem najdłuższego okrętu podwodnego na świecie , zaprojektowanego do operacji w najgłębszych i najbardziej odległych strefach oceanicznych.
Jednostka ta osiągnęła zdolność operacyjną w 2022 roku, ale jej strategiczne zdolności pozostają w fazie rozwoju i testów. Pełne wykorzystanie roli okrętu-matki dla głębinowych mini-okrętów podwodnych jest ograniczone, zwłaszcza ze względu na status techniczny Łoszarika po pożarze w 2019 roku. Równocześnie, pomimo jego obecności we Flocie Północnej, pełne operacyjne wdrożenie sześciu dronów Posejdon może zająć jeszcze kilka lat.
Niezależnie od tych opóźnień, Biełgorod ucieleśnia nową erę wojny podwodnej. Łączy on utajnione operacje w strefie szarej (GUGI – sabotaż podwodnej infrastruktury) ze zdolnością do ostatecznego uderzenia jądrowego (Posejdon), które ma unikać każdego istniejącego systemu obrony rakietowej. Ta kombinacja czyni Biełgorod kluczowym elementem rosyjskiej doktryny odstraszania przez karę i zmusza państwa NATO do rewizji swoich strategii Zwalczania Okrętów Podwodnych i ochrony infrastruktury podwodnej. Rosja, wykorzystując ten okręt, z powodzeniem stworzyła strategiczny paradoks, który będzie dominował w dyskusjach nad bezpieczeństwem morskim w nadchodzących dekadach.
Autor:
Jakub Zyna
Licencjonowany prywatny detektyw i ekspert ds. bezpieczeństwa z wieloletnim doświadczeniem w wykrywaniu zdrad, wywiadzie gospodarczym oraz analizie zagrożeń.
Na co dzień prowadzi biuro detektywistyczne,, pomagając klientom indywidualnym i biznesowym odzyskać spokój, pewność i kontrolę nad sytuacją.
Źródła:
Wikipedia: Russian submarine Belgorod (Historia, status, specyfikacje).
H.I. Sutton: Spy Subs – Project 09852 Belgorod (Specyfikacje, wymiary).
Wikipedia: Russian submarine Belgorod (Modyfikacje, historia, napęd, Putin 2018).
Reddit: Submarines (Charakterystyka Oscar II – double hulls).
Naval Technology: K-329 Belgorod Nuclear-Powered Submarine (Napęd, uzbrojenie).
H.I. Sutton: Spy Subs – Project 09852 Belgorod (Specyfikacje techniczne, głębokość, endurance).
Eurasian Times: Russia to test nuclear drone from its gigantic Belgorod submarine (Charakterystyka Poseidona, anti-BMD).
PISM.PL: Russia’s Status-6 Nuclear Submarine Drone (Implikacje dla NATO ZOP).
Naval Technology: K-329 Belgorod Nuclear-Powered Submarine (Uzbrojenie).
YouTube (Streszczenie analityczne): Poseidon designed to wipe out entire coastal cities (Misja Poseidona, rola szpiegowska).
H.I. Sutton: Spy Subs – Project 09852 Belgorod (Kontekst Oscar II, DSVs).
Planes and Stuff: Project 09852 SSAN Belgorod commission satellite imagery (Wcielenie do służby, oficjalny status, GUGI).
Portal Obronny: K-329 Biełogorad (Broń odwetowa, potencjalne cele).
Wikipedia: Russian submarine Belgorod (Szczegóły modyfikacji, Losharik, Poseidon, opóźnienia).
H.I. Sutton: Belgorod-Class Submarine (DSVs, Losharik, Paltus, SHELF).
Wikipedia: Russian submarine Belgorod (Długość, GUGI, Losharik fire, Clavesin, ATGU Shelf).
National Security Journal: Belgorod: Russia Has a Nuclear Submarine Armed With a Nuclear Drone (Dual-mission, strategic ambiguity, GUGI).
GIS Reports Online (Wyzwania Floty Północnej vs. Pacyfiku).
TRADOC: Russia’s Newest Nuclear Submarine Joins Northern Fleet (Baza, potencjalne przeniesienie do Floty Pacyfiku).
