Odbija zakładników? Nie. Hakuje komputery? Też nie. A może przegląda akta policyjne sprawy? Jedynie za zgodą funkcjonariuszy. W takim razie, jakie ma uprawnienia i co może prywatny detektyw? Przekonaj się!
Wniosek złożony online → zaświadczenie o szkoleniu detektywistycznym → decyzja Komendanta Wojewódzkiego Policji. To najprostsza droga, żeby zostać prywatnym detektywem. Chętny nie staje się jednak funkcjonariuszem. Pozostaje on cywilem z określonymi uprawnieniami.
Co może prywatny detektyw?
Uprawnienia detektywa szczegółowo opisuje art. 2.1. Ustawy o usługach detektywistycznych. W całym dokumencie znajdziemy też obowiązki prywatnego śledczego i sposoby nabycia licencji.
Usługami detektywistycznymi są czynności polegające na uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach, realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, w formach i w zakresach niezastrzeżonych dla organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów – art. 2.1. Ustawy o usługach detektywistycznych.
Co może detektyw? Jego praca zwykle zaczyna się od przeszukania Internetu. To tam śledczy stara się odnaleźć jak najwięcej pomocnych tropów.
Z kolei w terenie:- poszukuje on osób lub mienia,
- dokumentuje i przetwarza informacje na potrzeby spraw karnych,
- wykonuje zdjęcia, nagrywa podejrzanych i prowadzi obserwację, ale tylko w miejscach publicznych.
Ostatni punkt jest kluczowy – detektyw może działać jedynie tam, gdzie jako osoba postronna, sam ma dostęp.
Czego nie może detektyw?
Niektóre sposoby prowadzenia akcji są zarezerwowane tylko dla służb. Jak już wspomniałem, prywatny detektyw – mimo swoich zadań i uprawnień – nie staje się funkcjonariuszem.
- nie przeszukuje osób ani terenu prywatnego,
- nie zakłada podsłuchów (taki dowód zwykle nie jest dopuszczony, a podsłuchiwany może wszcząć sprawę przeciwko detektywowi),
- nie zakłada lokalizatorów GPS,
- nie ma dostępu do baz danych osobowych czy czyjejś dokumentacji lekarskiej.
Co grozi detektywowi za przekroczenie uprawnień?
Nawet czynności uznawane za dozwolone dla detektywa, w niektórych przypadkach mogą zostać zinterpretowane na jego niekorzyść. Obserwowanie konkretnych osób bywa czasem uznawane za stalking (przestępstwo według art. 190a kodeksu karnego) albo złośliwe niepokojenie (wykroczenie według art. 107 kodeksu wykroczeń).
Dobry detektyw nie wchodzi też w obszar kompetencji policji czy służb, o czym wspomnieliśmy wyżej. W zależności od przewinienia, prywatnemu śledczemu grozi wtedy kara grzywny, ograniczenia wolności lub jej pozbawienia.
Czego można oczekiwać od detektywa?
Załóżmy, że Twoją sprawą zajmuje się już policja. Po co Ci więc detektyw? Jest kilka sytuacji, w których jego śledztwo będzie bardzo pomocne.
- Służby zaczynają poszukiwania zaginionej osoby po 48 godzinach od jej zniknięcia i jedynie, gdy człowiek ten nie miał powodów, żeby zniknąć.
- Policja nie zajmuje się sprawami obyczajowymi, np. romansami.
- Funkcjonariusze nie zbierają dowodów przeciwko pracownikowi, który działa na szkodę firmy (dopóki ten nie łamie prawa).
- Gdy śledztwo służb kończy się fiaskiem, sprawa zostaje zamknięta. Detektyw może jednak kontynuować postępowanie na Twoją prośbę.
Różnice między tym, co może detektyw, a co policja, mają też inny, praktyczny wymiar.
Detektyw a zachowanie tajemnicy
Prywatny śledczy musi dochowywać tajemnicy zawodowej. Nie może on ujawniać swoich informatorów, okoliczności sprawy ani szczegółów Twojego prywatnego życia, o których dowie się w czasie postępowania. Zwalnia go z tego jedynie wniosek prokuratora lub sądu.
Od tej reguły jest też jeden wyjątek: złamanie prawa skarbowego. W takiej sytuacji śledczy musi powiadomić policję.
Detektyw a zakończenie śledztwa
Śledztwo detektywa nadzorujesz Ty. Otrzymujesz od niego szczegółowe sprawozdanie i materiały, które zebrał. Po zakończeniu postępowania, nie wszczyna go samowolnie. Policja natomiast prowadzi sprawę niezależnie od Ciebie – bez Twojej zgody, a czasem nawet wiedzy.
Czy detektyw jest administratorem danych osobowych?
Detektyw lub zatrudniający go przedsiębiorca przetwarza dane osobowe zebrane w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, bez zgody osób, których dane dotyczą, wyłącznie w zakresie realizacji usługi detektywistycznej – art. 28a. Ustawy o usługach detektywistycznych.
Nikt nie ma obowiązku udzielania prywatnemu śledczemu żadnych informacji. Detektywa obowiązuje natomiast wspomniana już tajemnica zawodowa. Po zakończeniu śledztwa musi on zresztą usunąć wszystkie zebrane materiały.
Co ciekawe, w przypadku przetwarzania danych na potrzeby prowadzonej sprawy, agencji detektywistycznych nie dotyczą przepisy RODO.
Do przetwarzania danych osobowych zebranych w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, nie stosuje się przepisów art. 13 ust. 1 i 2 oraz art. 15 ust. 1 lit. a, c i g rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1, z późn. zm.1) – art. 28c. Ustawy o usługach detektywistycznych.
Dlaczego warto skorzystać z usług detektywa?
Detektyw jest osobą cywilną, tak samo jak Ty. Ma jednak odpowiednie uprawnienia i doświadczenie w prowadzeniu spraw. Co więcej – wykrywa i interpretuje poszlaki szybciej niż “zwykli śmiertelnicy”.
Zdarza się, że drogi policji i detektywa przecinają się. Zwykle stara się on mieć ze służbami dobry kontakt. Zyskuje dzięki temu wsparcie operacyjne, bo policja nierzadko dzieli się z nim częścią materiałów. Taka wymiana działa też w drugą stronę, więc samo śledztwo przebiega sprawniej.
Co może prywatny detektyw? FAQ
Poznaj odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania!
Czy bycie śledzonym przez detektywa jest legalne?
Prywatny detektyw może działać jedynie w przestrzeni publicznej. Nie wolno mu wtargnąć na czyjąś posesję lub do mieszkania podejrzanego. W niektórych przypadkach osoba śledzona przez detektywa może oskarżyć go o stalking lub złośliwe niepokojenie. Doświadczony detektyw potrafi jednak pracować tak, aby pozostać niezauważonym.
Czy prywatny detektyw może założyć podsłuch?
Podsłuchy i lokalizatory GPS to sprzęt zarezerwowany dla policji i służb. Ustawa o usługach detektywistycznych wyłącza tak zebrane dowody z postępowania. Mogą one też narazić detektywa na karę – w tym pozbawienie wolności.
Czy detektyw może włamać się na telefon?
Podobnie jak w przypadku zakładania podsłuchów, kamer czy lokalizatorów GPS, detektyw nie może włamać się na prywatny telefon. W takim zakresie działają tylko służby.
Czy prywatny detektyw może śledzić każdego?
W zasadzie tak, o ile jest to zgodne z etyką i prawem. Detektyw nie szuka “haków” na przeciwnika procesowego, bo byłoby to działanie “przeciwko osobie”. Zdarza się więc, że prywatny śledczy musi odmówić podjęcia się sprawy.
